اثرات پراکنده رویی شهری بر سامانه محیطی شهر و پیرامون(مطالعه موردی شهر کرج)

توسعه افقی شهر به شکل پراکنده رویی شهری پدیده¬ای است که در سال¬های اخیر در بیشتر شهرهای جهان رخ داده است. این پدیده به عنوان یکی از چالش¬ها و مسائل نیمه دوم قرن بیستم موردتوجه بسیاری از کشورها قرارگرفته است. پراکنده رویی شهری ازجمله چالش¬های سیاست گذاری فضایی است که به صورت گسترش پراکنده و کم تراکم، جسته وگریخته و به دوراز مراکز شهری و عموماً با عدم اختلاط کاربری نمایان می¬شود که موجب اتلاف منابع و آسیب رسانی به محیط زیست می¬گردد. پراکنده رویی باعث از بین رفتن مقدار زیادی زمین-های کشاورزی و فضاهای باز می شود. رشد سریع شهرنشینی در طول چند دهه اخیر مساحت شهر کرج را چند برابر کرده است که این شهر با مشکل پراکنده رویی مواجه می¬باشد. این گسترش شهری موجب عرضه بیش ازحد زمین و از سویی دیگر بهره برداری نادرست از آن هکتارها از باغ¬ها و زمین¬های کشاورزی و حاصلخیز را از بین برده است. در طی 50 سال اخیر و با هجوم جمعیت از سراسر ایران به این شهر، رفته رفته باغ های آن تخریب و با مناطق مسکونی و راه¬ها جایگزین گردید. بدین ترتیب حجم قابل توجهی از سرمایه¬های عمومی جامعه به هدر می¬رود و تخریب محیط زیست منطقه از پیامد این عمل می¬باشد. نبود کنترل لازم برای مهار توسعه ناموزون شهر به رشد غول آسای کرج تداوم بخشید. هدف اصلی این پژوهش شناسایی مهم ترین عوامل مؤثر در پراکنده رویی شهر کرج و اثرات رشد پراکنده شهر بر سامانه زیست محیطی آن می باشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی با تکیه بر مطالعات اسنادی-کتابخانه ای از نوع توسعه ای می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که عوامل گسترده ای در پراکنده رویی شهر کرج نقش دارند ازجمله: رشد بالای جمعیت شهری، همجواری با تهران، توسعه وسیع صنعتی، قیمت ارزان زمین در حاشیه، تشکیل سکونتگاه های مختلف( روستایی، شهرک ها، غیررسمی و ...)، حمل ونقل و دسترسی و عدم سیستم مدیریت کارآمد و مسئله مسکن. اثراتی که پراکنده رویی کرج به واسطه عوامل مذکور بر محیط زیست شهر و پیرامون آن گذاشته است ازجمله: از بین رفتن اراضی کشاورزی و باغی، آلودگی های محیطی(هوا، آب، خاک و ...)، درخطر افتادن زیستگاه های جانوری و گیاهی، تشکیل جزایر حرارتی و از بین رفتن فضای طبیعی روستاهای پیرامون می¬ باشد. به طورکلی شهر کرج به واسطه عوامل مختلف شهری و فرا شهری دچار پراکنده رویی وسیع شده است که موجب ناپایداری شهر شده است.